Massa sovint donem por bones algunes idees d’experts econòmics que poden semblar molt lògiques, però que després no necessàriament tenen cap connexió amb la realitat que viu la gent. És més: a vegades suposen exactament tot el contrari. Quan sembla que podríem treure el cava, pot resultar ser un símptoma que en realitat vénen mal dades.
Que pugi la Borsa o que creixi el Producte Interior Brut (PIB) solen ser notícies unànimement aplaudides -a la majoria de mitjans de comunicació i, per tant, en última instància per molta de gent- com a grans i joiosos esdeveniments, que sovint es viuen i se celebren en directe -a les seccions dels informatius o dels diaris-, quasi com si cantéssim un gol del nostre equip de futbol preferit.
I és curiós perquè a vegades suposen fins i tot un gol de l’equip contrari.
Fixem-nos, per exemple, en l’evolució de les cotitzacions a la Borsa dels bancs durant aquest any que estem a punt d’acabar: ha estat veritablement extraordinària!
L’acció del Banc Sabadell ha pujat més del 60% en un sol exercici, mentre que la pujada del BBVA i Bankinter es mou pels voltants de la gens menyspreable xifra del 30%. En conjunt, l’Ibex35 Banks puja el 18%, l’augment més important d’ençà que al 2015 es va crear aquest índex que agrupa el conjunt del sector.
Treiem el cava, doncs? Depèn de qui.
2021 ha estat també un any memorable per la banca en un altre front, que igualment ha pulveritzat rècords, per bé que d’una altra naturalesa: els acomiadaments. La successió d’EROs i de programes de baixes incentivades ha portat a l’esfereïdora xifra de 19.000 acomiadaments durant l’any exactament al mateix sector on la Borsa puja amb tanta força.
Potser val la pena preguntar-se si la Borsa puja malgrat els acomiadaments o si s’enlaira tant precisament gràcies als acomiadaments. Això sí que sembla sovint una equació matemàtica: més acomiadaments igual a repunt automàtic de l’acció.
Sigui com sigui, sembla clar que la variable totèmica de l’evolució de la Borsa té més aviat poca connexió amb el benestar de la gent. Tornem a l’exemple dels bancs: l’acció puja com mai, però la immensa majoria veu com paradoxalment empitjora la seva situació particular, ja sigui perquè ha perdut la feina (19.000 persones el mateix any que l’acció s’enlaira a nivells estratosfèrics!) o perquè ha tancat la seva oficina i ara es veu, a més, assenyalat com a “antiqualla” perquè no es troba còmode operant per Internet.
Això sí: la pujada de la Borsa amb tota seguretat suposarà un fantàstic bonus pels directius que han pilotat els plans d’acomiadament. Ells sí que poden córrer a treure el cava de la nevera!
Amb el PIB, l’altre gran tòtem econòmic que seguim amb entusiasme quasi al minut, pot passar perfectament el mateix.
Imaginem-nos que patim un terrible terratrèmol. Una desgràcia, oi? Doncs no pas necessàriament pel PIB: els hospitals -també els concertats i privats- s’ompliran, les funeràries tindran més feina que mai (i la cobraran, naturalment), les assegurances mouran molts diners cap als nous serveis que caldrà oferir als afectats, les constructores aniran de bòlit apuntalant o reconstruint totes les vivendes afectades… És bastant probable, doncs, que el PIB tingui un bon impuls.
Ara imaginem que som capaços de crear un mecanisme que ens permetés treure de la lògica capitalista un sector tan particular com el dels enterraments per fer-lo basar en l’ajuda mútua i la solidaritat més que no pas en la maximització del benefici en un moment tan dur per les famílies. El més probable és que si tinguéssim èxit baixessin molt els preus, ja que no caldria generar excedents per repartir dividends ni tampoc gastar les enormes partides actuals en publicitat, marketing i relacions públiques.
Certament, és molt imaginar. Però aquesta millora indiscutible per les famílies afectades -i en última instància per tota la societat perquè ningú s’escapa d’aquests tristos moments- tindria molt probablement un impacte negatiu en el PIB. Menys factures, menys despeses, menys moviment de diners: caiguda, doncs, del PIB.
L’economia oficial i els seus indicadors totèmics sempre ens donen molta informació. No s’han de menystenir, però tampoc hauríem de permetre que siguin elevats a la categoria de dogma de fe i de vectors únics de la política econòmica.
Aquests indicadors poden estar associats al benestar, però no necessàriament de tothom. A vegades, fins i tot al de molt pocs. Potser ha arribat l’hora almenys de ser-ne més conscients i no córrer a treure el cava de la nevera per celebrar els gols… en pròpia porteria.